Basiskennis Bouwkunde: Vliesgevels

Referentienummers

• Vliesgevels
• (21) Buitenwanden
• 30.51 vliesgevelsystemen
• Aluminium vliesgevel, Vliesgevelsysteem, Vliesgevels

Samenstelling

Systeemopbouw van vliesgevels

Vliesgevels worden in de volgende uitvoeringen onderscheiden:

• Stijl- en regelwerkgevel: dit houdt in dat een vliesgevel uit losse stijlen en regels (kalven) in het werk wordt opgebouwd.
• Gordijn- of laddergevels: beide namen leggen al heel wat uit. Een geprefabriceerd element wordt als een gordijn voor de gevel gehangen. Tegenwoordig wordt er vooral een ladder in het geprefabriceerde element gezien, die tegen de gevel wordt gezet.
• Elementen- of puigevel: een puigevel bestaat grotere elementen die in een gevelstructuur worden geplaatst en daarmee aansluiten op vloeren en scheidende delen zoals kolommen en binnenwanden. Dit soort type vliesgevel loopt dus niet vóór de draagstructuur langs, maar is een onderdeel van een gevel die is opgebouwd uit meerdere materialen. Hier is dan ook geen sprake van een echte vliesgevel, ook wel een onzuivere vliesgevel genoemd.

Als dergelijke vliesgevelelementen wel voor de draagstructuur worden gemonteerd, spreken we van een elementengevel.

Zuivere en onzuivere vliesgevel

Verder worden vliesgevel onderscheiden in de volgende categorieën:

• Zuivere vliesgevel: dit zijn vliesgevels die voor de gevel worden geplaatst, een zelfdragende functie hebben en die de windkrachten afstaan aan de achtergelegen constructie.
• Onzuivere vliesgevel: dit zijn vliesgevels die als het ware het buitenblad vormen van een gevelconstructie. Dat betekent dat er ook een binnenblad aanwezig is. De locatie van de isolatie bepaalt verder of er sprake is van een
  • warme spouw vliesgevel, waarbij de isolatie in het vlak van de beglazing ligt, waardoor er een warme spouw ontstaat; of een
  • koude spouw vliesgevel, waarbij de isolatie tegen het binnenblad is gepositioneerd, waardoor er een koude spouw ontstaat.

Elementopbouw van vliesgevels

Te openen delen

In vliesgevels kunnen te openen delen worden opgenomen, zoals ramen, deuren en ventilatievoorzieningen. Vliesgevelleveranciers werken daarbij óf nauw samen met raam- en deurleverancier, óf ze ontwikkelen zelf raam- en deurprofielen. Daarbij kan met een aangepaste stijl- en regelprofilering aan de binnenzijde, aan de buitenzijde dezelfde maatvoering worden bereikt als van de overige aansluitingen met vaste delen, zodat het buitenaanzicht door een raam of deur niet verstoord wordt.

Beglazing

In vliesgevelsystemen kunnen glaspakketten tot 70 mm geplaatst worden, waarmee ook glaspakketten van driedubbelglas kunnen worden geplaatst. Leveranciers geven aan bij hun systemen hoeveel kilogram de profielen aankunnen. Bij te openen delen wordt ook het maximale vleugelgewicht vermeld. Alle beglazing moet volgens de NPR 3577 worden uitgevoerd.

Materiaal van vliesgevels

Vliesgevelprofielen worden van aluminium of staal gemaakt. Met (hard)hout zijn ook vliesgevels te realiseren. De houten variant wordt ook wel een Twin vliesgevel genoemd, aan de buitenzijde wordt gewerkt met dezelfde kliklijsten als bij de gangbare metalen vliesgevels. Lees hierover meer bij Vorm van vliesgevels.

De overspanningen, verdiepingshoogten en aanvullende eisen als brandwerendheid bepalen of een vliesgevel in aluminium, staal dan wel in hout uit te voeren. Staal is sterker dan aluminium en daarmee is ook sneller aan brandwerende eisen te voldoen. Bij vliesgevels met draaiende delen die veelvuldig gebruikt worden, zoals entrees, wordt vanwege de hogere slijtvastheid ook vaak voor staal gekozen.

Fabricagemethode van vliesgevels

Aluminium vliesgevelprofielen komen door middel van extrusie tot stand. Daarbij wordt aluminium van bepaalde temperatuur, want dan vervormbaar, door een matrijs geperst. Die matrijs geeft vorm aan het benodigde profiel. Zodra het aluminium de matrijs verlaat, mag niet vervormen voordat het is afgekoeld.

Stalen vliesgevelprofielen worden koud gewalst. Koud gewalst staal heef een gladder oppervlak dan warm gewalst staal, is sterker en er is met nauwere toleranties te werken in scherpe hoeken.

Vorm en afmeting

Vorm van vliesgevels

Veel vliesgevels worden vaak gevormd door een verticale en horizontale belijning in één vlak. Vliesgevels die geknikt de hoek omgaan, zowel verticaal als horizontaal, zijn echter ook te realiseren. Getoogde vormen zijn ook mogelijk en moeten ruim van te voren met de fabrikant worden besproken in verband met de aanpassing van het fabricageproces en de levertijden.

Aluminium profielen zijn over het algemeen rechthoekig van vorm. Stalen vliesgevelprofielen worden daarentegen wel in andere vormen aangeboden, zoals in een spits afgerond, of enkele een slanke vin.

De buitenkant van de vliesgevel wordt in sterke bepaald door de vorm van de kliklijsten waarmee de montageclips worden afgewerkt. Weinig geprononceerde rechthoekig gevormde kliklijsten met een minimum diepte zijn nogal een verschil in vergelijking tot  ‘vinnen’ van 250 mm diepte.

Hieronder zie je van genoemde vormen een schematische weergave.

Afmetingen van vliesgevels

De afmetingen van de profielen lopen uiteen en verschillen per fabrikant:

• Aanzichtbreedte stijlen en regels: 35 - 50 – 55 – 60 – 65 – 72 – 86 mm;
• Profieldiepte stijlen en regels, enkele profielseries van verschillende leveranciers:

• Aluminium: 122 – 152 – 179 of 25 – 35 – 65 – 85 – 105 – 125 – 145 – 175 – 240 – 275;
• Staal: 18 – 25 - 50 – 60 – 80 – 95 – 120 – 140.

Toepassing

Functionele bruikbaarheid van vliesgevels

Zuivere vliesgevels of gordijngevels worden toegepast in gebouwen met een relatief groot percentage glasoppervlak.

Een bijzondere uitvoering van een vliesgevel is de klimaatgevel. Een klimaatgevel wordt geïntegreerd in de klimaatbeheersing van het gebouw en wordt bijvoorbeeld toegepast in gebouwen waar de koudestraling van de buitenwandvlakken met een lagere oppervlaktetemperatuur hinderlijk is, zoals in zwembaden, scholen, kantoren en dergelijke.

Onzuivere vliesgevels worden veelal toegepast voor het samenstellen van lichte buitenwanden.

Een alternatieve toepassingen van vliesgevels is dat de profielen ook gebruikt kunnen worden voor glazen daken. Alle delen aan de buitenzijde van het glazen dak (zoals de montageclips en de kliklijsten) zijn enigszins anders vorm gegeven dan van verticale gevels. Daarmee wordt voorkomen dat er waterophoping kan ontstaan.

Economische bruikbaarheid van vliesgevels

Vliesgevels kunnend oor hun gering gewicht een gunstige invloed hebben op de kosten van fundering en hoofddraagconstructie.

Ontwerpdetails voor vliesgevels

Aansluitingen, voegen, bevestigingen

Aansluiting verticale profielen op de hoofddraagconstructie

De verticale hoofdprofielen in vliesgevels worden tegen, op of onder tegen de verdiepingsvloeren bevestigd. De benodigde bevestigingsruimte moet worden opgevuld, daarmee eventueel voldoen aan eisen van branddoorslag en akoestiek.

De bevestigingen moeten in drie richtingen een stelmogelijkheid bieden om toleranties in de hoofddraagconstructie op te vangen. Bevestiging aan betonconstructies gebeurt veelal door middel van ingestorte ankerbouten, -platen of -rails. Bevestiging een staalconstructies wordt meestal opgelost met bouten, direct of via aangelaste consoles.

Onder- en bovenbevestigingen worden over het algemeen met een schoen opgelost die past in het verticale profiel en bevestigd wordt aan de hoofddraagconstructie.

De aansluiting van de verticale profielen onderling

De holle profielen worden onderling verbonden met behulp van een kernstuk dat in een profiel is vastgelast. Deze glijdende verbinding vormt een goede regendichting en is in staat de windbelasting over te dragen. Het aantal vaste verbindingspunten per verticaal profiel kan beperkt worden.

De aansluiting van de horizontale regel aan het verticale profiel

Met schroefverbindingen of klemverbindingen worden de regels tussen de profielen bevestigd.

Koudebruggen

In vliesgevels treden koudebruggen op, waarbij de doorlopende metalen delen zorgen voor contact tussen de warme binnenzijde en de koude buitenzijde. Dit is opgelost door de klemlijst, waarmee beglazing of panelen worden gefixeerd in de vliesgevel als isolator uit te voeren van drukvast materiaal. Ook bevindt er zich tussen de vakvulling en het hoofdprofiel en tussen de klemlijsten en de vakvulling beschermende en isolerende beglazingsrubbers.

Dilataties

Aluminium zet per meter bij een temperatuurverschil van 1 graad Celsius 0,023 millimeter uit. Dan kan op een heldere winterdag met een frisse nacht en overdag het zonnetje al snel een 1 millimeter in totaal zijn. Op een vliesgevel die een paar verdiepingen overspant, komt dat al gauw neer op 5-6 mm. Dat is dus iets om rekening mee te houden. Profielen die als een mof in de verticale profielen worden geschoven, verbinden twee stijlen op dusdanige manier dat er ruimte wordt gegeven aan de uitzetting en waarmee toch de afdracht van de windbelasting veilig verloopt.

Als het nodig is om een vliesgevel in horizontale richting te dilateren wordt dat gek genoeg vaak niet in de regels opgelost met dilatatiemoffen, maar wordt dat ook in de verticale stijlen opgelost. De stijl wordt daarvoor in het midden als het ware doorklieft, een dilatatieprofiel koppelt in het midden beide delen aan elkaar. De inwendige profilering van zo’n stijl ziet er uiteraard heel anders uit dan van een standaard stijl.  Een dergelijke dilatatie kan bijvoorbeeld voorkomen als een hoge vliesgevel overgaat in een lager gedeelte, waardoor het verschil in de verticale uitzetting in een horizontale dilatatie mogelijk wordt gemaakt.

Verwerking en montage

Transport van vliesgevels

Vliesgevels worden in losse onderdelen op de bouwplaats aangevoerd, al dan niet in geprefabriceerde elementen. Profielen, platen en panelen zijn in het algemeen goed stapelbaar en licht van gewicht. Voor het transport zijn, met uitzondering van zeer lange platen of profielen (langer dan 10 meter), geen bijzondere transportmiddelen mogelijk.

Voorzichtigheid bij het transport is wel geboden om vervorming van profielen en schade aan randen en oppervlakte-afwerkingen te voorkomen.

Het transport wordt meestal door de fabrikant of de leverancier verzorgd.

Opslag van vliesgevels

Onderdelen van vliesgevels moeten in het algemeen droog worden opgeslagen en tegen hitte beschermd worden in een goed geventileerde ruimte. Met name bekledingsplaten dienen vlakliggend en voldoende ondersteund te worden opgeslagen.

Voorbereiding van vliesgevels

Het is van belang dat de toleranties van de achterliggende constructie, de verbindingsmiddelen en de vliesgevel van tevoren duidelijk worden vastgelegd. In het bijzonder ten aanzien van de plaatsbepaling van ankerbouten, ankerrails, invoegers en dergelijke. De maatnauwkeurigheid van een vliesgevel is aanmerkelijk groter dan van de hoofddraagconstructie. In deze gevallen moet er bij de bevestigingspunten dan ook met een instelbaarheid in drie richtingen rekening gehouden worden.

Montage van vliesgevels

Vliesgevels worden al dan niet met geprefabriceerde elementen in het werk geassembleerd en gesteld. Alle profielen, vakvullingen en panelen zijn geprefabriceerd en worden met droge bevestigingstechnieken gemonteerd. Profielen worden daar waar nodig vooraf voorzien van koppelstukken en dilatatiemoffen. Het monteren van de vliesgevel met een systeemgebonden bevestigingsconstructie, wordt meestal door de fabrikant/leverancier of door gespecialiseerde bedrijven gedaan, die daarbij ook de verantwoordelijkheid dragen voor het transport, de levertijd, montagetijd en de kwaliteit.

De montage van de onderdelen kan in het algemeen met de hand en met behulp van eenvoudige gereedschappen gebeuren.

Bij grotere en hoger gelegen onderdelen is het gebruik van hijswerktuigen en steigers of hangbakken noodzakelijk. Het montageproces is maar heel weinig afhankelijk van de weerstomstandigheden, omdat alle onderdelen met een droge verbindingsmethode worden bevestigd. Alleen bij veel wind kan de montage vertraging oplopen.

Montage van de vliesgevels kan van buitenaf en van binnenaf plaatsvinden. Bij montage van buitenaf wordt er bespaard op steigers. Bij vliesgevels is de montage van grote borstweringspanelen en het aanbrengen van beglazing over het algemeen niet van buitenaf mogelijk.

Montagetijd van vliesgevels

De montagetijd is onder andere sterk afhankelijk van het type vliesgevel, de afmetingen van de onderdelen, de draagconstructie, het hulpmaterieel en dergelijke.

Bewerkbaarheid van vliesgevels

De stijlen regels van het frame zijn geprefabriceerd en worden op de bouwplaats niet meer bewerkt. Paneelvullingen kunnen in sommige gevallen, indien noodzakelijk, nog op het werkt pas worden gemaakt. Afhankelijk van het materiaal kan dit meestal met gangbare gereedschappen, soms zijn speciale gereedschappen noodzakelijk.

Onderhoud

Onderhoud van vliesgevels

De mate en de ernst van de vervuiling worden naast de omgeving mede bepaald door de structuur en de oppervlakte-eigenschappen van de gebruikte materialen. Enkele voorbeelden zijn:

• Een verticale profilering is minder gevoelig voor vervuiling dan een horizontale profilering. Horizontale randen die uitsteken geven als zitplaats voor vogels een extra grote kans op vervuiling;
• Vuil hecht minder op gladde, gesloten oppervlakken dan op ruwe, poreuze oppervlakken;
• Kleur kan een belangrijke rol spelen in de mate waarin vervuiling zichtbaar is.

Voor wat betreft het buitenonderhoud van aluminium kan het beperkt blijven tot regelmatig wassen met schoon water. Bij hout en staal zal regelmatig reinigen, controle en eventueel herstel van oppervlakte-afwerkingen nodig zijn.

Reparatie van vliesgevels

Door de opbouw van vliesgevels en de droge montage, is vervanging van beglazing of vakvullingen altijd mogelijk.

Deuken kunnen vaak niet verwijderd worden. Het gehele onderdeel zal daarom vervangen moeten worden.

Kwaliteit en garantie

Voor vliesgevels heeft de VMRG Kwaliteitseisen en adviezen opgesteld.

KOMO hanteert de BRL 2701 voor het afgeven van attest-met-productcertificaat voor vliesgevels. Bekijk hier welke leveranciers certificaathouder zijn.

Milieu en gezondheid

Verenigbaarheid van vliesgevels

Daar waar de kans is op contactcorrosie door elektrolytische inwerking tussen verschillende materialen of chemische inwerking van verschillende materialen, moeten voldoende isoleren maatregelen worden genomen.

Direct contact van bijvoorbeeld verzinkt staal en aluminium met staal, beton, metselwerk, specie, vers hout en hout met koperhoudende verduurzamingsmiddelen moet vermeden worden. Dit geld ook voor de bevestigingsmiddelen.

Het isoleren van de aanrakingsvlakken kan plaatsvinden door het aanbrengen van een kunststof tussenlaag of door het te bestrijken met bv. bitumencoating.

Duurzaamheid van vliesgevels

De levensduur van vliesgevels wordt in belangrijke mate bepaald door de duurzaamheid van de toegepaste onderdelen en is onder andere afhankelijk van toepassing, materiaal, oppervlakte-afwerking, milieufactoren en onderhoud. De tabel hieronder geeft een globale indicatie van de te verwachten levensduur in jaren, afhankelijk van het materiaal, onder normale omstandigheden en bij regelmatig onderhoud:

Referenties

VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen© 2016

VKG Kwaliteitseisen en adviezen