Basiskennis Bouwkunde: Natuurlijke isolatie (o.a. cellulosevlokken, houtvezels, BioFoam)

Referentienummers

• Kj1 Isolatiematerialen, houtvezels
• 21.81 isolatie (betonwerk), 24.81 isolatie (ruwbouwtimmerwerk), 22.83 isolatie (metselwerk), 31.82 isolatie (systeembekledingen), 37.41 spouwisolatie, ter plaatse gevormd, 37.00 na-isolatie, 45.81 isolatie (afbouwtimmerwerk)
• Geëxpandeerde kurk, Cellulose-isolatie, Cellulose isolatie, Houtwol isolatieplaat, Jute isolatie, Milieuvriendelijke isolatie

Samenstelling

Samenstelling van natuurlijke isolatie

Tot deze groep behoren de volgende basismaterialen:

• Geëxpandeerde kurk;
• Cellulosevlokken en cellulaire isolatieplaten;
• Houtwol;
• Houtvezels of andere plantaardige vezels;
• Houtspaanders of andere lignocellulose houdende materialen;
• Kokosvezels;
• Turf;
• Hennep/Vlas/Jute;
• Latexschuim;
• Melkzuur (BioFoam).

Houtvezels en houtspaanders worden slechts kort besproken. Kokosvezels, turf en latexschuim worden verder buiten beschouwing gelaten, omdat deze weinig worden toegepast.

Elementopbouw van natuurlijke isolatie

Geëxpandeerde kurk

Geëxpandeerde kurk is een korrelig materiaal, dat gevormd wordt uit kurkbast, het lichte veerkrachtige, poreuze weefsel dat zich in de natuur afzet op de schors van de kurkeik. Geëxpandeerde kurkkorrels worden geïmpregneerd om de weerstand tegen aantasting door o.a. schimmels te verhogen en om de korrels waterdicht of waterafstotend te maken. De korrels zijn onderling verbonden met de in de kurk aanwezige hars.

Cellulosevlokken

Cellulosevlokken vormen een wollig materiaal van papier­snippers of -vlokken. Uit gesorteerd krantenpapier met boraat­zouten als toeslagmaterialen wordt een isolatiemateriaal verkregen, dat bestand is tegen rotting, schimmels, insecten en knaagdieren. De toeslagen zorgen voor een verlengde levensduur en een brandvertraging.

Houtwol

Houtwol bestaat uit langvezelige, lange, smalle houtkrullen en wordt in Nederland bijna uitsluitend gebonden met cement. Houtwol wordt in hoofdzaak vervaardigd van naaldhout, bij voorkeur vurenhout (fijnspar). Ter verbetering van de onder­linge hechting wordt de houtwol geïmpregneerd door onder­dompelen of bespuiten, het zogenaamde mineraliseren, waarbij de vezels enigszins zwellen en geneutraliseerd worden. Daarna wordt het bindmiddel gips, magnesiet of cement toegevoegd, waarmee het eindproduct dus niet 100% organisch meer is.

Board

Thermisch isolerend materiaal van houtvezels of plantaardige vezels en organische bindmiddelen worden aangeduid met de soortnaam board.
Board is een algemene benaming voor plaatmateriaal dat, afhankelijk van de hardheid, wordt onderscheiden in superhardboard, hardboard, halfhardboard, MDF en zachtboard. Board wordt verder buiten beschouwing gelaten, omdat het niet als thermisch isolatiemateriaal wordt toegepast.

Spaanplaat

Thermisch isolerend materiaal van kleine deeltjes hout of andere lignocellulosehoudende materialen (vlasscheven, hennepscheven, riet e.d.) en bindmiddelen worden aangeduid met de soortnaam spaanplaat. Spaanplaat is een algemene benaming voor plaat­materiaal dat, afhankelijk van de grondstof, wordt onderschei­den in houtspaanplaat, vlasschevenplaat, bagasseplaat, hennepschevenplaat en dergelijke. Spaanplaten worden hier verder buiten beschouwing gelaten.

Melkzuur

BiofoamPearls® worden vervaardigd door melkzuur te polymeriseren tot PLA en deze op te schuimen met CO2 die uit de lucht wordt onttrokken. Het melkzuur wordt verkregen door fermentatie (biologische omzetting door bacteriën) van plantaardig restmateriaal als casaveschillen, etc. BioFoam® ziet er qua structuur hetzelfde uit en heeft vrijwel dezelfde eigenschappen als EPS.

Thermische isolatiematerialen van samengesteld (plaat)materiaal worden geleverd om verschillende redenen:

• Cacheerlagen worden aangebracht t.b.v.:
  • Vereenvoudigen van het productieproces;
  • Beschermen van het oppervlak tegen afbrokkelen of verkruimelen bij verdere bewerking of tijdens transport en verwerking;
  • Toevoegen van een extra functie aan het isolatiemateriaal: als dampremmende laag, stralingreflecterend oppervlak, het tegengaan van verouderingsverschijnselen van het oppervlak, of het verbeteren van de bevestigingsmogelijkheden;
  • Verbeteren van de mogelijkheid het isolatiemateriaal direct af te werken met een coating of pleisterlaag.
• Sandwichpanelen met een kern van thermisch isolerend materiaal worden vervaardigd om:
  • Het bouwdeel een aanzienlijk hogere warmteweerstand te geven;
  • De bouwkosten te verlagen, omdat het monteren van een voorgefabriceerd element belangrijk minder tijd vergt dan het monteren van de samenstellende delen afzonderlijk;
  • De grotere weerstand tegen doorbuigen van een sandwich­constructie t.a.v. de som der doorbuigingsweerstanden van de samenstellende delen.
• Combinaties van een thermisch isolerende laag op dragende platen worden vervaardigd om:
  • Deels dezelfde redenen die gelden voor het vervaardigen van sandwichpanelen;
  • Het verkrijgen van een zichtvlak, dat geen afwerking behoeft.

Fabricagemethode van natuurlijke isolatie

Geëxpandeerde kurk

Geëxpandeerde kurk wordt vervaardigd door de kurkschors te malen en reducerend te verhitten. Daarbij vormt de in de schors aanwezige hars een gas, dat de kurkdelen doet expanderen. Andere delen van de hars die bij de verhitting dun vloeibaar worden, vormen door afkoeling onder druk het bindmiddel tussen de geëxpandeerde korrels. Geëxpandeerde kurk heeft ca. 80% meer volume dan het uitgangsmateriaal. Kurkkorrels komen tot stand door aanvankelijk gevormde blokken te granuleren. Tot platen of vormstukken geperste geëxpandeerde kurkkorrels kunnen ook worden gebonden met bitumen.

Cellulosevlokken

Cellulosevlokken worden vervaardigd van gesorteerd krantenpapier. De kranten worden vermalen en vermengd met boraatzouten voor de brandwerendheid en voor de conservering. Cellulose-isolatieplaten worden op dezelfde manier vervaardigd, echter met toevoeging van jute voor de wapening.

Houtwol

Houtwol wordt vervaardigd door hout te verspanen tot houtwol, dit vervolgens te mineraliseren en te vermengen met de bindmiddelen, waarna de platen worden geperst en gedroogd.

Oppervlaktebehandeling van natuurlijke isolatie

Thermische isolatiematerialen worden met en zonder een behandeld oppervlak aangeboden. Het behandelen of bekleden (cacheren) van het oppervlak heeft in hoofdzaak tot doel de dampremmende, waterafstotende en/of stralingweerkaatsende functies te verbeteren. Dekens, platen en vormstukken kunnen daartoe worden voorzien van een cacheer­laag, verbonden door bijvoorbeeld harsen of bitumen. Voor een globaal overzicht wordt verwezen naar ‘Vorm en afmeting’.

Vorm en afmeting

Vorm van natuurlijke isolatie

Thermische isolatiematerialen in de vorm van:

• Het basismateriaal, zie Elementopbouw;
• Basismateriaal, voorzien van een cacheerlaag;
• Sandwichpanelen met als kern het basismateriaal;
• Combinaties van basismateriaal en een dragende ondergrond.

Thermisch isolerende materialen als basisvorm worden geleverd in diverse uitvoeringen, zoals beschreven in tabel 1.

Tabel 1 Vorm van thermische isolatiematerialen

Voor het cacheren van thermisch isolerend materiaal worden toegepast:

• Aluminiumfolie, al dan niet gecoat met polyethyleen;
• Glasvlies, al dan niet gebitumineerd of geïmpregneerd met een kunsthars;
• Bitumineuze dakbedekking;
• Papier, al dan niet met bitumen bedekt of geïmpregneerd, dan wel één- of tweezijdig geplastificeerd;
• Kraftpapier of bouwpapier, een sterke papiersoort die wordt gefabriceerd uit kraft, een niet gemakkelijk bleekbare cellulose, die ontstaat bij een niet-volledig doorzetten van het kookproces bij de papierfabricage; al dan niet gebitumineerd of geplastificeerd;
• Vilt, gebitumineerd.

De hechting tussen cacheerlagen en het isolatiemateriaal kan tijdens de productie tot stand komen door gebruik te maken van een kleefmiddel zoals kunststofhars. Sandwichpanelen met thermisch isolerende materialen als kern komen in diverse uitvoeringen voor.

Combinaties van thermisch-isolerende materialen op dragende ondergronden zijn vermeld in tabel 3.

Alle thermische isolatie­materialen van enkelvoudige of samengestelde (plaat)materialen kunnen voorzien zijn van een randafwerking t.b.v. de onderlinge aansluiting zoals een vellingkant, messing en groef, of een sponning.

Dekens kunnen voorzien zijn van een cacheerlaag met een overstek waarmee ze tegen balken kunnen worden gespijkerd of geniet, de zogenaamde spijkerflens

Tabel 3 Combinatie van thermisch isolatiematerialen op dragende ondergrond

Afmetingen van natuurlijke isolatie

Voor de meest relevante afmetingen en uitvoeringen zie tabel 4. De totale afmetingen zijn afgestemd op de handelbaarheid, de aard en de opbouw van het materiaal en het totale gewicht.

Tabel 4 Afmetingen

Gewicht van natuurlijke isolatie

In tabel 5 zijn de volumieke massa's van de thermische isolatie­materialen vermeld.

Tabel 5 Volumieke massa van thermische isolatiematerialen

Uiterlijk van isolatiematerialen voor de bouw

Oppervlaktestructuur

• Geëxpandeerde kurkkorrels hebben een zeer onregelmatig uiterlijk. Zij laten zich makkelijk samendrukken, zijn veerkrachtig en voelen stroef en zacht aan. Het oppervlak is taai en laat zich niet verkruimelen door krassen. Platen en vormstukken hebben een vlak oppervlak, met een zeer onregelmatige structuur van sterk in grootte verschillende, aan het oppervlak platgedrukte, grillig gevormde korrels met evenzo grillige tussenruimten;
• Cellulosevlokken hebben het uiterlijk van vermalen (kranten)papier;
• Houtwolplaten kenmerken zich door een grillig patroon van lange, smalle, dooreengevlochten vezels;
• Platen, gebonden met minerale bindmiddelen, zoals houtwolcement, hebben een ruw oppervlak, waarin de vezel driedimensionaal zichtbaar blijft.

Kleur

• Geëxpandeerde kurk: donkerbruin gemêleerd;
• Cellulosevlokken: grijs;
• Houtwolcementplaat: naturel (écru);
• Jute: bruin.

Prestaties

Mechanische eigenschappen van natuurlijke isolatie

Productsterkte

Dekens en zachte platen, die niet zelfdragend zijn, kunnen door plaatmateriaal, latten of balken worden ondersteund. Door het aanbrengen van stijve, zelfdragende plaatmaterialen (enkel- of dubbelzijdig) kan het eindproduct zelfdragend worden gemaakt. Deze combinaties zijn op sterkte, stijfheid en vervorming beproefd.

Vuur, explosie op natuurlijke isolatie

Brandvoortplanting

Thermische isolatiematerialen van plantaardige oorsprong worden aangeboden in samenstellingen of met cacheringen, die de mate van brandvoortplanting van het uiteindelijke product zoveel mogelijk beperken. Dit soort producten voldoet in de regel aan de eisen voor klasse B en C volgens NEN-EN 13501-1.

Gedrag bij brand

Thermische isolatiematerialen van plantaardige oorsprong zullen de vezels, spanen of stengels verkolen en zullen koolmonoxide en kooldioxide worden gevormd. Van geëxpandeerde kurk is vastgesteld, dat het geen calciumchloride of stikstof afscheidt bij verbranding.

Gassen, vloeistoffen, vaste stoffen op natuurlijke isolatie

Waterdichtheid

Bij materialen van plantaardige oorsprong worden kunstharsen en minerale of siliconenolie toegepast. Waterdichte cacheringen bestaan dikwijls uit harde kunststof- fineren, aluminiumfolie of plastificeerlagen. Kopse kanten en zijkanten van plaatmateriaal zijn vaak niet beschermd door een cacheerlaag. Hieraan dient bijzondere aandacht te worden besteed bij de toepassing.

Diffusie

De weerstand van thermische isolatiematerialen tegen diffusie van waterdamp gering.  In tabel 8 zijn de diffusieweerstandsgetallen vermeld. Teneinde een betere dampremmende werking te verkrijgen, worden cacheerlagen of vulmiddelen toegepast. In tabel 7 zijn enige dampdiffusiewaarden voor toegepaste cacheerlagen en vulmiddelen vermeld.

Tabel 7 Dampdiffusiewaarden van bepaalde materialen

Vochtopname

Met uitzondering van cellulair glas en geëxtrudeerd polystyreenschuim nemen alle thermische isolatiematerialen een zeker percentage water op uit de omringende lucht, afhankelijk van de relatieve luchtvochtigheid. Voor perliet als gesiliconiseerd korrelvormig vulmateriaal wordt opgemerkt dat de korrel zelf geen water opneemt, de vulling als samenstelling echter wel. Voor een indicatie van de hygroscopische eigenschappen wordt verwezen naar Tabel 8 Diffusieweerstandsgetallen en toename volume door vochtopname van thermische isolatiematerialen.

Ten aanzien van de capillaire wateropzuiging kan worden gesteld dat thermische isolatiematerialen geen, dan wel een zeer geringe, capillaire werking mogen vertonen. Thermische isolatiematerialen mogen geen nadelige gevolgen door invloeden van vocht vertonen.

Veranderingen

Volumeveranderingen ten gevolge van opname van water zijn vermeld in tabel 7.
Andere veranderingen kunnen plaatsvinden door drogen of uitharden, of door het inklinken onder druk van de bovenliggende massa.
Vlokken en dekens (veerkrachtige materialen) kunnen bij onjuiste toepassing in de loop van de tijd enigszins inzakken. Korrelvormige materialen kunnen eveneens inklinken.

Bestandheid

Thermische isolatiematerialen hebben, door hun natuurlijke resistentie of door de toevoegingen tijdens de fabricage, een biocidewerking en worden niet aangetast door schimmels of bacteriën.

Aantasting door ongedierte, knaagdieren en vogels kan worden voorkomen door - afhankelijk van toepassing - beschermende maatregelen in bijvoorbeeld verwerkingsvoor­schriften op te nemen.

Ten aanzien van de resistentie tegen aantasting door chemicaliën kan worden gesteld dat thermische isolatiematerialen van plantaardige oorsprong bestand zijn tegen alle normaal in de bouw en in de huishouding voorkomende chemicaliën, met uitzondering van sterke zuren. Fabrikanten leveren meestal een lijst met een opsomming hiervan.

Thermische eigenschappen van natuurlijke isolatie

Uitzetting

• Bij dekens, zachte platen, veerkrachtige korrels e.d. spelen uitzetting en krimp onder invloed van wisselende temperaturen een ondergeschikte rol. Hun hoge elasticiteit laat ze de vormveranderingen van de aanliggende bouwdelen gemakkelijk volgen.
• Voor stijve platen en isolerende lagen met harde, weinig elastische korrels, speelt deze vormverandering een belangrijker rol.
• Als de isolatie aan de zijde met de grootste temperatuur­schommelingen is aangebracht, zoals op (platte) daken en aan de buitenzijde tegen muren, bestaan extra risico's. Er dient nauwkeurig gelet te worden op een zorgvuldige uitvoering t.a.v. bevestiging.
• Opbollen of scheuren van dakbedekking, loslaten van pleisterlagen en dergelijke, zijn niet denkbeeldig. Dit kan slechts worden voorkomen als de lineaire uitzettingscoëfficiënt van het thermische isolatiemateriaal gering is en er voldoende dilatatievoegen in grote vlakken worden opgenomen.

Geleiding

• De warmtegeleidingscoëfficiënt van een materiaal is mede afhankelijk van de volumieke massa en het vochtgehalte, dus ook van de omstandigheden waarmee het vochtgehalte verband houdt. Daarom worden in NEN 1068 toeslagfactoren gegeven op de door de fabrikant opgegeven laboratoriumwaarde van de warmtegelei­dingscoëfficiënt. In tabel 9 zijn de warmtegeleidingscoëfficiënten vermeld, die gelden voor praktijkomstandigheden waarin het materiaal wordt toegepast.
• Ook de Duitse normen DIN 52612 en DIN 4108-2 vereisen een toeslag op de meetwaarden van de fabrikanten, teneinde de praktijkomstandig­heden meer realistisch te benaderen. Door fabrikanten wordt sinds 1-4-1995 een λ_declared of een R_declared voor de producten opgegeven.

Tabel 9 Volumieke massa en warmtegeleidingscoëfficiënt van thermische isolatiematerialen

Akoestische eigenschappen van natuurlijke isolatie

Luchtgeluidsisolatie

Thermische isolatiematerialen kunnen zonder modificatie bijdragen tot het beperken van geluids­overdracht. Dit wordt met name veroorzaakt door de geluid­absorberende eigenschappen, voortvloeiende uit poreuze celstructuren en de elasticiteit.

Contactgeluidsisolatie

Beperking van geluidsoverdracht door het contact tussen aangrenzende bouwdelen is door toepassing van thermische isolatiematerialen niet te verwachten. Hiertoe dienen andere, meer gerichte maatregelen te worden getroffen.

Geluidabsorptie

Thermische isolatiematerialen kunnen bijdragen tot het beperken van nagalm.

Toepassing

Functionele bruikbaarheid van natuurlijke isolatie

De relatie tussen thermisch isolerende materialen en een aantal relevante toepassingssituaties is in de gratis te downloaden whitepaper Kies het juiste isolatiemateriaal weergegeven.

Economische bruikbaarheid van isolatiematialen voor de bouw

Thermische isolatiematerialen, toegepast in bouwconstructies, verhogen de warmteweerstand en vertragen daarmee het warmteverlies uit ruimten die worden ver­warmd, of het koudeverlies uit ruimten die worden gekoeld.

Het directe effect zal zijn dat met een geringer energieverbruik een zelfde binnentemperatuur kan worden gerealiseerd, bij overigens gelijke omstandigheden. Tenslotte zal de totale investering, minus mogelijke subsidies en lagere investering in verwarmingsappara­tuur, in relatie tot de te verwachten besparing op energiekosten, dan wel in relatie tot de stichtingskosten, in hoge mate bepalend zijn voor de economische bruikbaarheid van thermische isolatie­materialen. Deze problematiek is geënt op de vraag of wordt gekozen via een kosten-baten-analyse, een economische energiebalans voor een gebouw wordt nagestreefd, of dat de keuze wordt bepaald door maxima in de stichtingskosten.

Voorschriften voor isolatiematialen voor de bouw

Productniveau

Vele fabrikanten leveren thermi­sche isolatiematerialen onder KOMO-keur. Van diverse producten zijn TNO-rapporten beschikbaar, die betrekking hebben op de thermisch isolerende waarden van producten en op het gedrag bij brand (getest volgens NEN-normen). Op basis van het Bouw­besluit zijn door veel fabrikanten van plaatmaterialen waarden onderzocht, en zijn beschikbaar met betrekking tot product- en materiaalsterkte.

Projectniveau

Het Bouwbesluit stelt eisen aan energiezuinigheid van nieuwe woningen en utiliteitsgebouwen. De maat voor energiezuinigheid heet Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC). De bepaling van de EPC ligt vast in de norm NEN 7120 Energieprestatie van gebouwen (EPG). Deze norm geldt voor zowel nieuwbouw van woningen als utiliteitsbouw. De EPC-norm zoals we die nu kennen wordt eind 2020 vervangen door de ‘BENG’-norm (Bijna Energie Neutrale Gebouwen). Vanaf dan moeten alle nieuwe gebouwen in Nederland aan deze norm voldoen.

Ontwerpdetails van isolatiematialen voor de bouw

Afhankelijk van het gebruiksdoel van een gebouw zal worden gekozen voor:

• Thermische isolatie, zoveel mogelijk naar of op het buiten­oppervlak van de constructie, opdat een zo groot mogelijk deel van de totale massa binnen het warme deel van het gebouw ligt. De redenen hiervoor kunnen zijn:
  • Een grote warmtecapaciteit voor gebouwen waarin personen gedurende lange tijd verblijven;
  • De opwarmtijd speelt geen belangrijke rol;
  • De grote warmtecapaciteit werkt regulerend op fluctuaties in de binnentemperatuur (constante temperatuur);

• Thermische isolatie, zoveel mogelijk naar of op het binnenopper­vlak van de constructie, opdat een zo groot mogelijk deel van de totale massa die moet worden opgewarmd, alvorens de gewen­ste binnentemperatuur bereikt is, zo klein mogelijk is. De redenen hiervoor kunnen zijn:
  • Een geringe warmtecapaciteit voor gebouwen, waarvan in de regel kortstondig gebruik wordt gemaakt;
  • Een korte opwarmtijd is gewenst;
  • Thermische isolatie 'midden' in de constructie, als alternatief voor bovengenoemde situaties.

Daarnaast kunnen redenen van esthetische of technische aard de plaats van het isolatiemateriaal bepalen.

Om condensatieverschijnselen en daarmee mogelijke aantasting van isolatiemateriaal en constructie te voorkomen, is het wenselijk een dampremmende laag aan de warme zijde van het thermische isolatiemateriaal aan te brengen. Als dit constructief niet mogelijk is of onvoldoende oplossing biedt, moet voor een geventileerde ruimte en/of dampremmende­/regulerende laag tussen isolatiemateriaal en de buitenconstructie worden gezorgd.

Verwerking en montage

Transport van natuurlijke isolatie

In het algemeen dienen de materialen te worden aangeleverd in de originele, niet verbroken verpakking. De verpakking, die in het algemeen waterdicht dient te zijn, moet voorzien zijn van een duidelijk opschrift, waaruit de aard en de herkomst van de inhoud blijkt.

Thermische isolatiematerialen worden afgeleverd in onderstaande vormen:

• Platen en dekens, die samendrukbaar zijn, worden dikwijls verpakt in krimpfolie, waardoor het volume voor transport en opslag wordt beperkt en de kans op beschadiging afneemt. Dekens zijn stevig in elkaar gerold, met de cacheerlaag naar de buitenkant. Ze worden verpakt in zakken van kunststoffolie of krimpfolie;
• Halffabrikaten zijn verpakt in stevige zakken van kunststoffolie of versterkt papier. Bij grote afname kunnen deze stoffen in bulk worden aangevoerd met speciaal daarvoor ingerichte tankwagens.

Opslag van natuurlijke isolatie

• In een droge, vorstvrije, geventileerde ruimte, eventueel gestapeld;
• Platen en halffabrikaten: enige tijd opslaan om uitwerken van krimpspanningen en uitdiffunderen van gassen zo veel mogelijk te laten plaatsvinden voordat het product verder wordt verwerkt.

Voorbereiding voor natuurlijke isolatie

Bij toepassing van halffabrikaten en in situ schuimen dienen openingen en aansluitingen te worden afgedicht, zodat het isolatiemateriaal niet weg kan vloeien.

Verwerking van natuurlijke isolatie

Afhankelijk van vorm:

• Als eindproduct kunnen platen worden verwerkt door deze los te leggen, mechanisch te bevestigen of te kleven;
• Irritatie van de huid kan worden beperkt door de werkkleding rond de polsen en de hals goed te sluiten, en handschoenen te gebruiken;
• Bij materialen die kleine stofdeeltjes verspreiden is het raadzaam ademhalingsfilters of maskers te gebruiken.

Eindproducten en halffabrikaten kunnen in elk stadium van het bouwproces (voor, tijdens en na verwerkingsfase van een draagconstructie) worden geplaatst.

Afwerking van natuurlijke isolatie

Afgezien van sandwichplaten, stijve zelfdragende platen en platen of dekens die gecacheerd zijn met een enigermate dragende decoratieve laag, zal isolatie moeten worden afgewerkt als deze zichtbaar aan de binnen- of buitenzijde van de constructie wordt geplaatst.

Bewerkbaarheid van natuurlijke isolatie

Thermische isolatiematerialen laten zich eenvoudig bewerken met een scherp mes of een zaag(machine). Zagen met niet te grove vertanding verdienen de voorkeur, teneinde verbrokkelen of rafelen te voorkomen.

Cacheerlagen met weefselversterking worden langs een rei ingesneden met een scherp mes om een gave, niet gerafelde snijkant te verkrijgen.

Keuring van natuurlijke isolatie

Voor zover van toepassing, dient bij aflevering van het product te worden gecontroleerd of de verpakking niet verbroken is en op de verpakking duidelijk aangegeven staat waaruit de inhoud bestaat.

In bepaalde situaties is het noodzakelijk na voltooiing van het werk te controleren of de benodigde ventilatieopeningen en ventilatieruimten niet verstopt zijn geraakt.

Veiligheid van natuurlijke isolatie

De regeling Bouwbesluit schadelijke materialen stelt voorschriften omtrent de concentratie van formaldehyde. Het bevat geen voorschriften omtrent de toepassing van schadelijke materialen in te bouwen gebouwen en bouwwerken. In 1978 is uit oogpunt van de volksgezondheid voor deze waarde in het binnenmilieu van woningen, een maximale eis gesteld van 120 µg/m³. Overeenkomstig NVN 2795 kan de waarde worden bepaald.

Ten aanzien van emissie van formaldehyde, afkomstig uit bouwmaterialen heeft TNO meetbare en controleerbare bouwtech­nische voorschriften geformuleerd (TNO-bouwrapport B-92-0468).

Economische factoren

Subsidies voor natuurlijke isolatie

In de subsidieregeleing SEEH, Subsidie Energiebesparing Eigen Huis, kun je nagaan hoeveel subsidie je kunt krijgen op energiebesparende maatregelen die worden doorgevoerd in bestaande woningen, waarbij wel de voorwaarde wordt gesteld dat er minimaal 2 voorwaarden worden doorgevoerd.

Milieu en gezondheid

Referenties

Geraadpleegde literatuur

• Onderstaande wet- en regelgeving, normen en praktijkrichtlijnen;
• Documentatie SBRCURnet;
• Documentatie Bouwcentrum Advies;
• Documentatie producenten, producentenorganisaties en importeurs.

Wet- en regelgeving

BB 2012    Bouwbesluit

Normen en praktijkrichtlijnen

• Normen van het Nederlands Normalisatie-instituut (NNI):
  • NEN 1068: Thermische isolatie van gebouwen - Rekenmethoden
  • NEN 1068:: Bepaling van de warmteweerstand en/of de warmtegeleidingscoëfficiënt van bouw- en isolatiematerialen
  • NVN 2795: Luchtkwaliteit - Buitenlucht en bewoonde ruimten - Bepaling van de concentratie aan methanal (formaldehyde) - Fotometrische methode met pararosaniline
  • NEN 6064: Bepaling van de onbrandbaarheid van bouwmaterialen
  • NEN 7120: Energieprestatie van gebouwen - Bepalingsmethode
  • NEN-EN 13501-1: Brandclassificatie van bouwproducten en bouwdelen - Deel 1: Classificatie op grond van resultaten van beproeving van het brandgedrag
  • NEN-EN 13163: Producten voor thermische isolatie van gebouwen - Fabrieksmatig vervaardigde producten van geëxpandeerd polystyreenschuim (EPS) – Specificatie
  • NEN-EN 13165: Producten voor thermische isolatie van gebouwen - Fabrieksmatig vervaardigde producten van hard polyurethaanschuim (PUR) - Specificatie
  • NEN-EN 13162: Producten voor thermische isolatie van gebouwen - Fabrieksmatig vervaardigde producten van minerale wol (MW) - Specificaties
  • NEN-EN 822-826: Materialen voor de thermische isolatie van gebouwen – Bepalingen
• Normen van het Deutsches Institut für Normung (DIN):
  • DIN 4108-2: Wärmeschutz und Energie-Einsparung in Gebäuden - Teil 2: Mindestanforderungen an den Wärmeschutz
  • DIN EN ISO 472: Kunststoffe - Fachwörterverzeichnis (ISO 472:2013); Dreisprachige Fassung EN ISO 472:2013
  • DIN18164T1EErl MV:1993-02-03: Einführung Technischer Baubestimmungen; DIN 18164 Teil 1; Schaumkunststoffe als Dämmstoffe für das Bauwesen; Dämmstoffe für die Wärmedämmung; Ausgabe 08.92
  • DIN EN 13162: Wärmedämmstoffe für Gebäude - Werkmäßig hergestellte Produkte aus Mineralwolle (MW) - Spezifikation; Deutsche Fassung EN 13162:2012+A1:2015
  • DIN EN ISO 845: Schaumstoffe aus Kautschuk und Kunststoffen - Bestimmung der Rohdichte (ISO 845:2006); Deutsche Fassung EN ISO 845:2009