Circulair bouwen | 06-april-2020 |

Het einde van roofbouw

We gebruiken met zijn allen per jaar anderhalve aardbol aan grondstoffen, terwijl we er echt toch maar één hebben. Dat we dus op te grote voet leven is helder. Vorig jaar nog bracht het adviescollege onder leiding van dhr. Remkes in het kader van de stikstofcrisis het rapport uit met de titel 'Niet alles kan'.

De boodschap is duidelijk: alles wat we niet hebben, hebben we niet. Alles wat er is, daar moeten we het mee doen. Alles wat we bij het afval gooien en in de verbrander verdwijnt, zijn we definitief kwijt. Het Rijksbrede programma ‘Nederland circulair in 2050’ en de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie (2018) haken hierop in.

Gesloten kringloop

Met circulair bouwen wordt niet alleen water gebruikt dat wordt opgevangen en de elektriciteit gebruikt die zelf wordt opgewekt. Het gaat nog een stap verder door ook de gehele materiaalkringloop te sluiten. De MilieuPrestatie Gebouwen (MPG) kan al helpen bij het inschatten van de circulariteit van het gebouw, doordat het de milieubelasting van materialen in het gebouw aangeeft. Hoe lager de MPG, hoe duurzamer het materiaalgebruik.

MilieuPrestatie Gebouwen - MPG

De MPG wil verder kijken dan de gerecyclede vloerbedekking, die het gebouw vooral een duurzaam uiterlijk geven en als communicatiemiddel ingezet kan worden. Maar alles wat aan het oog is onttrokken heeft een veel groter effect op de milieubelasting. De MPG geeft namelijk aan wat de milieubelasting is van álle materialen die in een gebouw worden toegepast. Dat wordt uitgedrukt in de schaduwkosten van de materialen. Deze kosten moeten worden gemaakt om de schade aan het milieu, door de materialen die gebruikt worden, ongedaan te maken. Deze kosten worden bij elkaar opgeteld en worden gedeeld door levensduur van het gebouw én de oppervlakte van het gebouw. Dat getal moet sinds 2018 onder 1,0 blijven voor nieuwe kantoorgebouwen groter dan 100 m² en voor nieuwbouwwoningen.

Ook het onderhoud en de vervanging van materialen tijdens de levensduur van het gebouw worden in de schaduwkosten meegenomen. Als dit vaak nodig, dan pakt dit slecht uit in de MPG, dus het loont om materialen en onderdelen te selecteren met lage onderhoudsbehoefte. Maar daarnaast is het type mayteriaal ook van belang. Neem bijvoorbeeld hout, Europees naaldhout moet gemiddeld sneller vervangen worden dan (tropisch) hardhout. Daar staat tegenover dat de milieubelasting van tropisch hardhout veel hoger is dan van Europees naaldhout, omdat bij de winning van tropisch hardhout veel natuur wordt verwoest, zelfs als het beschikt over het FSC-keurmerk.

Heel graag, maar hoe?

Voor de overheid is het belangrijk dat het denken richting een circulaire economie en circulair bouwen op gang komt. Het RVO geeft een stappenplan opgezet voor als je de weg richting circulair bouwen wilt inslaan.

Leg de ambitie vast

Bepaal exact wat de circulaire ambitie van uw organisatie of opdrachtgever inhoudt. Als die al aansluit bij de missie van de organisatie, zal er voldoende draagvlak zijn. Zo niet, dan moet draagvlak gecreëerd worden. Daarmee behouden alle belanghebbenden de gedeelde overtuiging gedurende het gehele circulaire proces. Circulariteit is mogelijk zonder al te veel risico’s.

Aanbesteding draait om oplossingen

De aanbesteding in een circulair proces werkt anders dan bij een traditioneel bouwproces. Je vraagt namelijk niet om een product, je vraagt naar oplossingen voor jouw circulaire ambitie. Maar hoe formuleer je de juiste vraag waarmee je naar de markt opgaat? Vraag aanbieders om zélf met voorstellen te komen die de ambitie waar kan maken.

Breng de hele keten bij elkaar

Een belangrijk onderdeel is de marktverkenning. Breng hiervoor alle partijen in kaart die betrokken zijn bij het traject. Het kunnen ook stakeholders zijn waaraan u in eerste instantie niet denkt. Breng ze daarna met elkaar in contact om samen te werken. Zo nodigt u de hele keten uit voor een marktverkenning naar oplossingen van uw circulaire vraag.

Juich innovaties toe

Een circulair traject komt zonder innovatie eenvoudigweg niet van de grond. De markt en het proces moeten op een totaal nieuwe manier worden benaderd, je kunt niet terugvallen op standaard oplossingen en dito opdrachtgeverschap. Het gehele traject (bouw-levensduur-onderhoud) moet leidend zijn voor de oplossingen die worden gekozen. Daarbij kan het gaan om totaal nieuwe oplossingen. Mocht je hierbij tegen belemmeringen in de wet- en regelgeving aanlopen, dan kun je aankloppen bij het Versnellingshuis Nederland circulair!

Wees alert in de uitvoering

De uitvoering van een circulair bouwproject steekt totaal anders in elkaar dan van traditionele bouw. Neem de beslissingen steeds weer met de ambitie én het hele traject in het achterhoofd. Alleen die oplossingen die het gehele traject (bouw-levensduur-onderhoud) op een hoger plan brengen of houden, hebben kans van slagen.

Evalueer en leer

Evalueer na de afronding van het bouwproject het hele traject. Accepteer dat het niet meteen perfect en allesomvattend is verlopen. Met jullie verbeterpunten kan circulair bouwen in het algemeen vooruit komen, wellicht in jullie volgende eigen project.

Beheer en optimaliseer

Blijf evalueren, want het gebruik en beheer van het gebouw spelen ook een rol in circulaire bouwprojecten. Loop je tegen een beslissing aan die niet goed uitpakt voor het onderhoud? Probeer dan in de beheerfase verbetering aan te brengen. Ook deze kennis helpt je verder bij een volgend circulair project.

Op de website Circulaire bouweconomie vind je nog veel meer informatie en handvaten.

Vastgoed wordt losgoed

Het Madaster hanteert het uitgangspunt dat materialen niet worden afgeschreven, maar opgeschreven. Het legt daarmee een bibliotheek aan van materialen die zijn of worden gebruikt in gebouwen. Dat wordt in het vat gegoten door een materialenpaspoort, waarmee aan de gebruikte materialen, net als aan mensen, een identiteit wordt gegeven.

De gedachte is dat elk gebouw op basis van het circulaire principe een depot is van materialen die na verloop van tijd weer herbruikt kunnen worden. Het probleem is alleen dat eigenaren over het algemeen geen bouwtechnici zijn, geen idee hebben over welke materialen het gaat en hoe die weer hergebruikt kunnen worden. Een volgende stap is dan dat de ontwikkelaar de eigenaar wordt en de gebruiker het slechts huurt. Het gebouw wordt als service verhuurt en na afloop van het huurcontract houdt de eigenaar het als depot van bouwmaterialen over. Daarmee is het belang van duurzaam bouwen verlegd naar de ontwikkelaar. Die zal op zijn klompen aanvoelen, dat als het gebouw niet ingenieus in elkaar zit, er na de looptijd van het contract minder materiaal overblijft om her te gebruiken. Het moet 'remontabel' zijn, om er alles uit te kunnen halen, wat er in zit. Als het gebouw over een materialenpaspoort beschikt, is het glashelder wat er in het depot ligt. Hiermee verschuiven we van vastgoed naar losgoed.

Stichting Circulair Bouwen en Madaster werken samen aan het realiseren van een Nationale Grondstoffenbank. Daarmee wordt een ontwikkeling in gang gezet voor Milieustraten Nieuwe Stijl ten behoeve van hoogwaardig hergebruik van bouwmaterialen en -grondstoffen.

Bronnen: De voetafdruk, Madaster, MilieuPrestatie Gebouwen, Circulaire bouweconomie, Tegenlicht - Het einde van bezit, Stichting Circulair Bouwen, RVO Circulair bouwen

« Nieuws overzicht