Mechanisch en elektromechanisch sluitwerk | 20-februari-2019 |

Dat doet de deur dicht!

De deur dicht doen; dat doen we graag met een goed slot. In de woningbouw komen we met mechanisch sluitwerk toe, om onze woningen en appartementen afdoende inbraakwerend af te sluiten. Maar in veel utiliteitsgebouwen gelden aanvullende veiligheidseisen, waardoor men vaak uitwijkt naar elektromechanisch sluitwerk.

Mechanisch sluitwerk - reguliere deursloten

• Loopslot: als een deur alleen maar open en dicht gemaakt wordt, zonder afsluiting, volstaat een loopslot. De verende schoot wordt met een draaiknop of deurkruk geactiveerd;
• Rolschootslot: een doordraaideur valt zelf in het slot, als er een loopslot met rolschoot wordt toegepast. De spanning op de schoot zorgt ervoor dat de rol in het slotgat geduwd wordt, als deze door de deur wordt gepasseerd;
• Meerpuntssluitingen: meerpuntssluitingen worden op deuren of grote ramen toegepast. Met één handeling, cilinderbediend of krukbediend, wordt de deur op meerdere punten ontgrendeld of vergrendeld. Hierdoor is het gebruik van bijzetsloten overbodig. Meerpuntssluitingen zijn te combineren met motorcilinders (zie Elektromechanisch sluitwerk);
• Kamerdeurslot: als een vertrek afgesloten moet kunnen worden, wordt een kamerdeurslot toegepast met een dag- en nachtslot. Eenvoudige versies met baardsleutel zijn nog steeds verkrijgbaar, maar ook hiervoor worden veel cilindersloten gebruikt;
• Cilindersloten: de cilinder, het gedeelte van het slot dat in de deur zit, bestaat uit pinnen, stiften, plaatjes en/of kogeltjes. Die zorgen ervoor dat de nachtschoot naar buiten staat waardoor de deur op slot zit. Door een passende sleutel in de behuizing te steken en rond te draaien, is het mogelijk om het slot te ontgrendelen. Cilindersloten worden zowel binnen als buiten het meest toegepast;
• Toiletdeursloten: op toiletdeuren worden vrij- en bezetsloten toegepast. De schoot die voor afsluiting van de deur zorgt, wordt bediend met een draaiknop.

Elektromechanisch sluitwerk

De sloten die we hierboven bespraken vallen allemaal onder het mechanisch sluitwerk. Het is echter ook  mogelijk om deuren elektrisch automatisch te laten sluiten of openen, zelfs op afstand. Elektromechanisch sluitwerk is geschikt voor toegangsbeheer, waarbij men gebruikt maakt van pasjes, keyfobs of andersoortige afstandsbediening of op basis van biometrische kenmerken zoals vingerafdrukken, oorafdrukken of een irisscan.

Elektrische sluitplaat

De meest eenvoudige manier om een deur elektromechanisch te controleren en al dan niet op afstand vrij te geven, is door middel van een elektrische sluitplaat. De sluitplaat wordt in de kozijnstijl ingebouwd en reageert op een elektrisch signaal, waarna de deur opengeduwd kan worden. Vanwege de eenvoud zijn elektrische sluitplaten niet geschikt als inbraakwerend sluitwerk. Daarvoor kun je beter gebruik maken van solenoïdesloten, motorsloten of valschootsloten. Elektrische sluitplaten zijn aan te sluiten op een brandmeld- of alarminstallatie en domotica en zijn in zowel metalen, houten als kunststof kozijnen in te bouwen.

Elektrische sluitplaten komen in twee werkingstoestanden voor:

• Fail secure: de elektrische sluitplaat blokkeert bij spanningsloze of niet bekrachtigde toestand (arbeidsstroom);
• Fail save: de elektrische sluitplaat blokkeert onder spanning of bekrachtigde toestand (ruststroom).

Solenoïdsloten

Bij krukbediende solenoïdsloten wordt de deurkruk mechanisch doorgekoppeld of ontkoppeld naar de nacht- en/of dagschoot door middel van een solenoïde actuator. Hierdoor wordt het mogelijk om op afstand te bepalen of het slot met de deurkruk kan worden bediend of niet.

Ook in de solenoïdsloten worden er twee typen onderscheiden:

• Fail secure: bediening van de dag- en nachtschoot wordt mogelijk als de solenoide elektrisch aangestuurd wordt (arbeidsstroom);
• Fail save: bediening van de dag- en nachtschoot wordt mogelijk als de solenoide niet elektrisch aangestuurd wordt(ruststroom).  

 
Bij een solenoïdslot met panieksluiting kan één van de krukken altijd mechanisch geopend worden. Krukbediende solenoïdsloten kunnen voorzien worden van een cilinderslot, zodat ze altijd mechanisch geopend kunnen worden. Ze zijn ook verkrijgbaar in meerpuntsluiting. Daarnaast kan een krukbediend solenoïdslot uitgerust worden met meer elektronica voor aansluiting op de brandmeld- of alarminstallatie en domotica.

Een solenoïdslot is niet geschikt voor deuren die veel gebruikt worden. Ook kan het niet gecombineerd worden met een deurautomaat. Wel kan een solenoïdslot in combinatie met een deurdranger en een codeklavier worden toegepast.

Motorsloten

Bij motorsloten wordt gebruik gemaakt van een elektische wisselspanningmotor die op afstand bestuurd wordt, waardoor de dag- en nachtschoot ontgrendeld wordt en de nachtschoot wordt ingetrokken. Bij motorsloten bestaat bovendien de mogelijkheid om een profielcilinder aan te brengen. Bij bediening van deze profielcilinder wordt het motorslot ontgrendeld en kan men bij een stroomstoring de deuren toch gebruiken.

Motorsloten kunnen aan de binnenzijde met paniekfunctie worden uitgerust, zodat het pand altijd verlaten kan worden. Om binnen te komen moet iemand echter op afstand toegang krijgen. Motorsloten kunnen ook voorzien worden van een profielcilinder, die het motorslot in geval van stroomuitval kan ontgrendelen.

Motorsloten zijn wel geschikt voor deuren die veel gebruikt hebben. Ook kunnen ze gecombineerd worden met een deurautomaat. Daarnaast kan een motorslot aangesloten worden op de brandmeld- of alarminstallatie en domotica.

Motorcilinders

De hoofdfunctie van een motorcilinder bestaat eruit om de dag- en nachtschoot van een insteekslot aan te sturen. De besturing kan dus zodanig worden ingesteld dat na het openen en het sluiten van de deur, de deur ook weer vergrendeld moet worden met de motor of niet. Bij dagstand blijft de deur ontgrendeld en bij nachtstand zal de deur worden vergrendeld.

De motorcilinder bestaat uit de drie componenten:

• Een mechanische profielcilinder aan de buitenzijde van de deur, die de mechanische bediening van de motorcilinder toelaat;
• Aan de binnenzijde zit een elektrische motoraandrijving, waardoor de deur automatisch te ont- of vergrendelen is;
• Een motorcilindersturing die ervoor zorgt dat het mogelijk is om de motorcilinder te combineren met een toegangscontrolesysteem, inbraakalarminstallatie, sluitsystemen.

Meestal worden motorcilinders voorzien van een geïntegreerde drukknop om de motorcilinder te bedienen. Mocht de stroom uitvallen, dan zijn motorcilinders met een manuele draaiknop toch te openen. Motorcilinders zijn ook verkrijgbaar met inbraakwerende cilinders (SKG** en SKG***) en kunnen ook in een deurschild worden geïntegreerd.

De deur moet worden voorzien van een magneetcontact, waaraan de motorcilindersturing de deurstand kan herkenen (open of dicht). Zelfs de kleinst mogelijke opening moet al herkend worden. Daarvoor wordt  het magneetcontact zo ver mogelijk aan de scharnierzijde en aan de bovenzijn van de deur geplaatst. Bij motorcilinders wordt vaak een transformator meegeleverd, omdat de motoren gelijkstroommotoren zijn.

Valschootsloten

Voor echte zwaar beveiligde instellingen zijn valschootsloten erg geschikt. Daar waar een solenoïdslot met een kracht van 10 kN kan worden opengebroken, is er bij een valschootslot 25 kN voor nodig om de deur te forceren. Mocht dat nog niet voldoende zijn, dan kun je meerdere valschootsloten inbouwen. Dit soort sloten wordt vooral toegepast in banken en wisselkantoren, spoedeisende hulpdiensten en psychiatrische instellingen, juweliers, overheidsgebouwen, politiebureau's, gevangenissen en wapenkamers. Valschootsloten worden geleverd in inbouw- en opbouwvariant. Die laatste leent zich bij uitstek voor renovaties. Het inbouwslot wordt in twee varianten geleverd, als smaldeurslot en als voldeurslot. Het voldeurslot wordt toegepast in veiligheidsdeuren zoals inbraakwerende deuren en celdeuren. Een smalslot kan in reguliere stalen deurprofielen worden gemonteerd.

Valschootsloten worden ook in twee typen onderscheiden:

• Fail secure (arbeidsstroom): het slot blijft vergrendeld bij spanningsuitval, vergrendeling gebeurt automatisch door veerkracht, wordt vooral toegepast als goederen moeten worden beschermd;
• Fail save (ruststroom): het slot ontgrendeld bij spanningsuitval, ontgrendeling gebeurt automatisch door veerkracht als er geen stroom is, wordt vooral toegepast als personen moeten worden beschermd.  

Als je de deur sluit, dan wordt de tegenplaat door een sensor op de printplaat van het slot gedetecteerd en registreert het dat de deur gesloten is. Daarop wordt de deur geblokkeerd. Om te ontgrendelen bedient een schakelaar het contact en wordt de schoot ingetrokken. Valschootsloten kunnen ook voorzien worden van een paniekfunctie, doordat men met een kruk de ruimte in geval van nood kan verlaten.

Bronnen: Productinformatie van leveranciers, foto: Wiesecke [CC BY-SA 3.0]