Nieuw Rotterdams peil – of hoe multifunctionele daken voeten droog kunnen houden | 07-november-2017 |

Rotterdam loopt voorop in de ontwikkeling van groene, blauwe, rode en gele daken

Donderdag 2 november had ik het grote genoegen mee te mogen met een perstour over Rotterdamse daken, geleid door Esther Wienese, auteur van Het Rotterdamse Dakenboek. De tour bezocht 4 daken, maar en passant kwamen we nog wat andere multifunctionele daken uit het boek tegen.

Drie van de vier daken die we betraden zijn normaal niet voor algemeen publiek toegankelijk. Op elk dak kregen we een toelichting van betrokkenen.

DakAkker, Slimdak en dakbistro “Op het Dak”

In het dakpaviljoen op Het Schieblock zit dakbistro “Op het dak”. De bistro (voor ontbijt, lunch en drinken) en het dak zijn voor publiek toegankelijk tijdens openingsuren. Dit adres staat in de Lonely Planet en soms vind je er meer buitenlandse bezoekers dan locals.
Vanuit het dakpaviljoen kom je op de DakAkker, waar dakboer en dakimker Wouter Bauman de vrijwilligers die de tuin onderhouden aanstuurt en de teelt van op biologische wijze geteelde groenten, kruiden en (eetbare) bloemen coördineert. De substraatlaag waarop geteeld wordt varieert van slechts 5 cm dikte tot wel 60 cm dikte, afhankelijk van de draagkracht van het dak. De gewassen die er op groeien worden wel uitgekozen op geschiktheid voor de aarddikte, maar blijken zich heel goed aan te passen aan de omstandigheden.

Uitzicht op de DakAkker, Het Schieblock, Rotterdam

Op het dak staan ook meerdere bijenkasten met bijen die voor de bestuiving van de gewassen op en om de Dakakker zorgen en tegelijkertijd zorgen voor echte dakhoning. De op het dak gekweekte gewassen worden afgenomen door diverse restaurants in de omgeving van Het Schieblock, waaronder ook “Op het dak”.
Bovenop het dakpaviljoen wordt eind 2017 een Slimdak gerealiseerd, waarin regenwater gebufferd kan worden. Dat systeem, toegelicht door Joeri Schenk van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, is in staat om de grote hoeveelheid water die tijdens hoosbuien op het dak komt vast te houden. Het water kan dan later gebruikt worden om de planten op de lager gelegen Dakakker water te geven, of alsnog op het riool worden geloosd wanneer dat minder belast is.

Ondertussen, langs de Hofbogen

Het oude Hofpleinstation heeft een dak waarop vroeger de treinsporen liepen. Dat dak is nu potentieel een heel langgerekt stadspark, maar omdat de verschillende delen van het dak verschillende eigenaren hebben is het knap lastig om tot een ontwikkeling te komen. Vanaf het dak van Het Schieblock en vanaf de Luchtsingel, die vanaf het Centraal Station door Het Schieblock naar het centrum loopt, heb je een goed uitzicht over het dak van de Hofbogen. Een deel van het dak biedt op dit moment ruimte aan een kudde kunststof schapen.

Foto: Hofpleinviaduct Rotterdam door Arjandb (Own work) [CC BY-SA 3.0 nl ], via Wikimedia Commons

Het Timmerhuis

Het Timmerhuis is een ontwerp van O.M.A., dat bestaat uit een nieuw deel en het bestaande Stadstimmerhuis, een monumentaal pand in het centrum van Rotterdam. Het onderste deel van de nieuwbouw en het bestaande gebouw bevatten kantoren van de gemeente Rotterdam; het bovenste deel van de nieuwbouw bevat appartementen. De appartementen zijn over verschillende lagen getrapt aangelegd, waardoor op meerdere niveaus en aan verschillende zijden dakterrassen zijn ontstaan.

Foto uitzicht vanaf dakterras 10e etage Timmerhuis

Het penthouse van bewoners Danny van Munster en Arjan Beune ligt op de 11e etage en hun tweede dakterras op de 10e etage. Het uitzicht vanaf beide terrassen is fenomenaal – aan de ene kant uitzicht over onder meer de Markthal, aan de andere kant het Rotterdamse Stadhuis – maar door de ligging aan tegenovergestelde zijden van het gebouw is er altijd een plek in de zon. Op de terrassen neem je de geluiden van de stad wel waar, maar zachter, als achtergrondmuziek in plaats van de kakofonie die je op straatniveau hoort.

Foto uitzicht vanaf dakterras 11e etage Timmerhuis

De coverfoto van Het Rotterdams Dakenboek is door architectuurfotograaf Ossip van Duivenbode gemaakt, toen op een mooie avond Danny, Arjan en hun bezoek in de opblaaswhirlpool op het terras op de 10e zaten. Het is de enige foto in Het Rotterdamse Dakenboek waarvoor geen opdracht is gegeven.

Cover Het Rotterdams Dakenboek, foto Ossip van Duivenbode

Karels café, clubhouse en roofgarden

Het zijn plannen in een vergevorderd stadium, maar op het dak van het gebouw op de hoek van de Kruiskade en de Karel Doormanstraat, onderdeel van het monumentale Lijnbaankwartier, is nu nog niets van een daktuin of clubhouse te zien. Initiatiefnemers Steven Manhave en Michiel Lamens van Manhave Vastgoed schilderen met woorden en artists impressions echter een overtuigend beeld van een groener Rotterdam op hoog niveau. De ontwerpen voor de herontwikkeling van dak en begane grond zijn gemaakt door DDZP en Ilse Crawford van StudioIlse. Omdat het dak van dit gebouw niet openbaar toegankelijk kan zijn, zullen gebruikers van het dak lid moeten worden van een members’ club om toegang te krijgen. Een onderdeel van het plan is het ontwikkelen van een brasserie op straatniveau, maar het hart van het plan ligt op het dak, dat nu nog een grote, zwarte, bitumineuze vlakte is. Hier moeten Karels clubhouse en daktuin vorm krijgen. De ambitie is dat niet alleen dit dak, maar ook de omringende daken groen zullen worden om het klimaat en de leefbaarheid in de binnenstad te verbeteren.

Karels Clubhouse en Rooftop Garden, in ontwikkeling

Ondertussen, op het Kruisplein

Een dak waar we niet op, maar wel langs liepen, is voor de toevallige voorbijganger nauwelijks te herkennen als dak. Wanneer je onder het Kruisplein je auto parkeert ervaar je natuurlijk wel een dak boven je hoofd, maar ook dan heeft men meestal geen idee wat voor dak het is: Tussen de bestrating van het Kruisplein en het plafond van de Parkeergarage Schouwburgplein 2 ligt een waterberging met een maximale capaciteit van 2,4 miljoen liter water. Deze waterberging is één van de voorzieningen die in Rotterdam getroffen is om wateroverlast bij uitzonderlijk zware regenbuien te voorkomen. Zo is het Kruisplein tegenover het Centraal Station, dat voor het oog gewoon een plein met een fraaie bestrating en een behoorlijke hoeveelheid groen is, een van de verborgen blauwe daken van de stad.

Foto van Frans Berkelaar (Kruisplein - City of Rotterdam) [CC BY-SA 2.0 ], via Wikimedia Commons

Het Groot Handelsgebouw

Het Groot Handelsgebouw, net als het Lijnbaankwartier een ontwerp van Maaskant, heeft al sinds de oplevering dakterrassen, die echter alleen voor gebruikers en huurders van het gebouw toegankelijk zijn. Een uitzondering hierop is de Suicide Club, een rooftoprestaurant op een deel van het dak van het Groot Handelsgebouw, dat via een dienstlift vanaf de eerste binnenplaats te bereiken is. Onze tocht voerde onder leiding van Rebecca Sigmond langs de dakterrassen in de binnenhoven op de tweede verdieping. Eén ervan is al jaren in gebruik als buitenspeelplek voor een kinderdagverblijf, een andere is pas dit jaar voorzien van dakterrastegels, meubilair en beplanting en nu al bijzonder in trek als lunchplek in de luwte.

Groot Handelsgebouw, dakterras binnenhof 2e etage

In 2016 was het dak van het Groot Handelsgebouw aan de kant van het Centraal Station te bereiken voor eenieder die het aandurfde de tijdelijke trap te beklimmen. Wij bezochten het dakterras aan het andere eind van het gebouw, met uitzicht op de havens in het zuiden en Delft in het noorden. De huurders in het gebouw maken regelmatig gebruik van de dakterrassen, om simpelweg te lunchen met hun meegebrachte bammetjes, maar ook voor een stevig potje bootcamp of voor de bedrijfsbarbecue.

Uitzicht vanaf het dakterras van het Groot Handelsgebouw Rotterdam

De moraal van de dakridders

Is het dan alles rood, blauw, geel en groen wat je toeblinkt, wanneer je uitkijkt over de Rotterdamse daken? Nee, nog lang niet. Maar de ambities van de gemeente Rotterdam zijn groot. Waar nu in totaal 250.000 m² groen dak en 75.000 m² aan zonnepanelen aanwezig is in heel Rotterdam, wil de gemeente in de Rotterdamse binnenstad een oppervlakte van 1 km² aan multifunctionele daken gerealiseerd zien in 2030. Met rood (voor wonen, werken, recreëren), groen (voor natuur en landbouw), blauw (voor wateropvang) en geel (voor energieopwekking).

Wanneer je nu over de Lijnbaan en omgeving uitkijkt, zie je nog vooral zwarte en grijze daken. Maar als het aan de enthousiaste dakambassadeurs ligt, die Esther Wienese in haar boek aan het woord laat en waarvan we er een paar hebben mogen spreken, is de sky echt de limit voor Rotterdam. Nu de rest van de wereld nog.

Over "Het Rotterdamse Dakenboek"

"Het Rotterdamse Dakenboek, Nieuw gebruik van dak en stad" is geschreven door Esther Wienese. De fotografie werd voor het grootste deel verzorgd door drie verschillende partijen: portretten door Marieke Odekerken, architectuur- en luchtfotografie door Ossip van Duiveboden en panoramafotografie door Chris Bonis. Het boek is uitgegeven door nai010 en is onder meer te koop bij NAi Boekverkopers.