Bijzonder verticaal transport | 25-april-2017 |

Er zijn meer manieren om van laag naar hoog te komen, dan via standaardtrap of -lift.

Al zolang er hoogteverschillen zijn, is de mens bezig die op de makkelijkst mogelijke manier te overbruggen. Makkelijk voor de mens, dan, want aan techniek en middelen worden hoge eisen gesteld, zoals deze voorbeelden laten zien.

Een lift naar de Zwitserse hemel

De Hammetschwandlift is een lift die vanuit de berg naar een uitzichtpunt op de Bürgenstock leidt en uitzicht biedt over de stad en het meer van Luzern. Al sinds 1905 is er een lift op deze plek, hoewel de eerste lift aanzienlijk trager ging dan de huidige. Bij de opening deed men er een volle drie minuten om 152,9 meter te overbruggen. Sinds de renovatie door Schindler Liften duurt de rit minder dan een minuut. Het is nog steeds de hoogste buitenlift in Europa.

Foto: zicht op het bovenste platform van de Hammetschwandlift: By Tschubby (Own work) [GFDL, CC-BY-SA-3.0 or CC BY-SA 2.5-2.0-1.0], via Wikimedia Commons

Foto zicht vanaf het bovenste platform van de Hammetschwandlift: By Leiju (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Bidden niet noodzakelijk

Het zijn er niet veel meer, maar ook in Nederland zijn er nog wel een paar: paternosters of paternosterliften. Dit zijn installaties met meerdere kleine cabines, die zonder onderbreking in een schacht op en neer bewegen, waarbij ze op het hoogste en het laagste punt van breedtepositie wisselen. Zo komt bij de ene liftopening telkens een neerwaartse cabine langs, terwijl bij de andere een opwaartse cabine langskomt. In- en uitstappen is een kwestie van timing: dat kan zodra de cabine de verdieping nadert, want een paternosterlift heeft geen deuren.

De paternosterlift is vernoemd naar de rozenkrans, waarbij de kralen in een onophoudelijke beweging rond blijven gaan tijdens het bidden van weesgegroetjes, afgewisseld met paternosters.

In Nederland zijn er geen paternosters meer die dagelijks gebruikt worden, de meeste zijn stilgezet of worden alleen tijdens open dagen en zonder passagiers in werking gesteld. Een uitzondering is het Grand Hotel Amrâth Amsterdam, het voormalig Scheepvaarthuis in Amsterdam, waar twee paternosterliften op verzoek nog gebruikt worden. In het HaKa-gebouw (het oude hoofdkantoor van de Coöperatieve Groothandelsvereniging de Handelskamer) in Rotterdam is ook een exemplaar dat werkt, maar dat is alleen onder begeleiding van de beheerder van het gebouw te bezoeken.

In Tsjechië zijn paternosterliften nog wel gebruikelijk, al wordt daar tegenwoordig vaak een gewone lift als alternatief aangeboden.

Foto: Hoofdpostkantoor Rotterdam, Interieur, paternosterlift: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed [CC BY-SA 4.0], via Wikimedia Commons

Alle hens aan dek voor een scheepslift

Zo klein als de cabines van de paternosterlift zijn, zo groot is de capaciteit van het Falkirk Wheel, een roterende scheepslift met twee bassins, die per bassin 250.000 liter/kg water/last en maximaal 4 “narrowboats” tot 20-meter vervoert over een hoogte van 24 meter. In de dertiger jaren van de vorige eeuw werd het hoogteverschil nog overbrugd door een kanaal met daarin 11 sluizen. Om de hoogte te overbruggen was een hele dag nodig. Nu draait de bootlift ongeveer een keer per uur. Het Falkirk Wheel is in 2002 door koningin Elizabeth II van Engeland officieel geopend en staat sinds 2007 ook op briefjes van 50 £.

>

Foto Falkirk Wheel gezien van de zijkant: Sean Mack - Own work, [CC BY 2.5] via Wikipedia

Een kruising tussen tram en lift

De Gateway Arch in Saint Louis, Missouri, USA, maakt gebruik van “trams” met 8 kleine compartimenten die elk plaats bieden aan 5 passagiers. Deze trams volgen de vloeiende lijn van de Arch van verticaal naar horizontaal. Sinds 1967 is het observatieplatform van de Gateway Arch op deze manier te bereiken, hoewel er door de jaren heen wel wat haperingen zijn geweest.

Foto exterieur Gateway Arch: By Jefferson National Expansion Memorial, NPS from St. Louis, MO, USA (Smith Square and Arch Springtime) [CC BY 2.0], via Wikimedia Commons

Foto interieur cabine Gateway tram car: Robert Lawton - Robert Lawton CC BY-SA 2.5 via Wikimedia Commons