Klaar voor versnelling in de uitvoering | 11-april-2024 |

In november presenteerde de netbeheerders de nationale uitvoeringsagenda voor de regionale energie-infrastructuur, met een voorstel om fundamenteel anders samen te werken om de uitvoering in de maximale versnelling te krijgen. De afgelopen tijd zijn netbeheerders, bouwbedrijven, het Rijk, provincies, gemeenten, bewoners en consumentenverenigingen en energiebedrijven met elkaar in gesprek gegaan om te komen tot heldere afspraken over hoe we de versnelling daadwerkelijk waar kunnen maken.  

Zoveel mogelijk van de acties die uit de gesprekken naar boven zijn gekomen zullen een plek krijgen in bestaande structuren, zoals het Landelijk Programma Netcongestie (LAN). Daarnaast werken we met de uitvoerende partijen Bouwend Nederland en Techniek Nederland toe naar een uitvoeringsakkoord met concrete afspraken over nieuwe werkwijzen, innovatie en andere manier van samenwerken, die de versnelling in de uitvoering extra kracht zal bijzetten. Het uitvoeringsakkoord wordt deze zomer getekend.  

Bouwen, bouwen, bouwen

De opdracht lijkt simpel: om de elektriciteitsnetten zo snel mogelijk te verzwaren, moeten we bouwen, bouwen, bouwen. Maar de opgave is groot: voor het verzwaren van het net gaat 1 op de 3 straten in Nederland open om kabels te trekken en er moeten duizenden nieuwe transformatorstations geplaatst worden.  

Te groot en urgent om te blijven doen wat we altijd deden. In de afgelopen periode hebben we gesprekken gevoerd over hoe we echt structureel anders kunnen samenwerken tussen overheden, uitvoerders en netbeheerders. Deze nieuwe werkwijze moet zorgen voor versnelling van de uitvoering en voorspelbaarheid in werkstromen. Intensievere samenwerking draagt ook bij aan zowel innovatie als standaardisatie in de uitvoering. 

Energieplanologie

Voor we aan de slag kunnen met bouwen, moeten er keuzes gemaakt worden: welke energiedrager komt waar? Daarop volgt de ruimtelijke inpasbaarheid van de energie-infrastructuur: waar plaatsen we bijvoorbeeld de 50.000 transformatorstations en 30 km2 aan systeembatterijen die nodig zijn in een klimaatneutraal energiesysteem? Deze puzzel noemen we energieplanologie.  

Het energiesysteem is in transitie en moet in 2050 klimaatneutraal zijn. Hierin zijn verschillende transitieroutes denkbaar, met elk een andere impact op de energie-infrastructuur. Zowel landelijk als regionaal moeten er dus keuzes gemaakt worden over hoe we deze ambities gaan halen. Hiervoor moet oog zijn voor samenhang tussen de energietransitie, sectorale en economische ontwikkeling en ruimtelijke ordening. Zo niet, dan zien netbeheerder een mismatch ontstaan in energievraag, aanbod en transportmogelijkheden daartussen en worden schaarse resources niet efficiënt ingezet. Samen met overheden zijn netbeheerder de afgelopen tijd in gesprek geweest, om integraal programmeren en energieplanologie aan te scherpen in regio- en gebiedsplanning.  

Helderheid vanuit verschillende beleidssectoren zorgt voor transparantie over welke energiedrager waar nodig is. Een planmatige keuze voor een bepaalde energiedrager en -infra kan vervolgens ruimte bieden voor de ontwikkeling van regionale industrie en daarmee werkgelegenheid stimuleren. Gemeenten kunnen daar hun woningbouwplannen weer op afstemmen. Naast provinciale keuzes is het daarom belangrijk om lokale keuzes te maken, bijvoorbeeld over waar een warmtenet komt. Op die plek hoeft het elektriciteitsnet namelijk minder verzwaard te worden dan een buurt die overgaat op elektrische warmtepompen. Hiermee besparen we maatschappelijke kosten. Voor deze keuzes zijn de overheden primair aanzet en zullen de netbeheerder hun kennis en inzichten delen om dit te ondersteunen. 

Flexibiliteit

De belangrijkste oplossing voor de drukte op het elektriciteitsnet is uitbreiding. Tegelijkertijd is het van belang dat we de beschikbare netcapaciteit beter benutten. Om efficiënter om te gaan met de beperkte ruimte voor infrastructuur, en om beter in te kunnen spelen op de volatiliteit van duurzame energiebronnen en daarmee wisselende elektriciteitsprijzen. Flexibiliteit – de mogelijkheid bij bedrijven om op gezette tijden meer of minder stroom te verbruiken of terug te leveren op aangeven van de netbeheerder – wordt de norm en is een essentieel ons toekomstige, duurzame energiesysteem. In de afgelopen periode kwamen de netbeheerders samen met de betrokken branchepartijen bij elkaar om concreet te maken hoe we die flexibiliteit kunnen stimuleren en ontsluiten. Zodat alle partijen die flexibel kunnen zijn effectief kunnen bijdragen aan een meer volledige benutting van het netwerk en het creëren van meer aansluit- en transportcapaciteit.   

De afgelopen tijd zijn wel onder andere in gesprek geweest over het fundamenteel anders inzetten van grootschalige opslag, waarbij het effectiever benutten van het netwerk centraal staat in plaats van het deelnemen aan de elektriciteitsmarkt en een intensievere samenwerking tussen energieleveranciers en netbeheerders om knelpunten in de laagspanningsnetten te voorkomen. De besproken acties krijgen opvolging in het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) waar de juiste partijen al aan tafel zitten om dit met elkaar verder te brengen.